Massage helpt bij chronische lage rugklachten: een voorbeeld van kwalitatief goede RCT

Er is volgens de auteurs in 2011 enig maar beperkt bewijs dat massage effectief is bij chronische lage rugpijn. De kwaliteit van de onderzoeken laat echter te wensen over. Geen enkele studie heeft ontspannen Zweedse massage vergeleken met meer specifieke bindweefseltechnieken (door de auteurs structurele massage genoemd).

Methode

Aan dit onderzoek deden 401 patiënten mee met chronische aspecifieke lage rugpijn. Enkele van de criteria waren langer dan drie maanden pijn, in het afgelopen jaar geen massagetherapie hebben gehad, geen wortelpijn. Deze deelnemers werden random toegewezen aan Zweedse massage, structurele massage, of gebruikelijke zorg. De ontspannen Zweedse massage typeren de onderzoekers als relaxatie gericht waarbij het hele lichaam gemasseerd werd inclusief de rug (als huiswerk kon een CD met relaxatie oefeningen meegegeven worden). De structurele massage bestond feitelijk uit verschillende specifieke bindweefseltechnieken: gericht op mobiliseren van gewrichten, verlengen van spieren en verminderen van hypertonie, verminderen van myofasciale beperkingen (als huiswerk kon de stretch van de m. psoas meegegeven worden). Het protocol bestond uit 10 wekelijkse sessies van 50-60 minuten. De patiënten werden ‘blind’ voor het type massage gehouden.

Metingen

Op 0, 10, 26, en 56 weken werden de volgende vragenlijsten afgenomen.

Primaire uitkomstmaten:

• Beperkingen: Roland Disability Questionnaire (RDQ-gemodificeerd). Range 0-23.
• Ervaren last van de pijn: VAS afgelopen week. 0-10.

Secundaire uitkomstmaten:

• Mentale en fysiek gezondheid: SF-12
• Activiteiten reductie in de vorm van in bed liggen, thuisblijven van werk of school, of activiteiten verlagen.
• Zelfperceptie van vooruitgang. Één vraag.
• Beleving van rugpijn afgelopen week. Één vraag.
• Tevredenheid met zorg. Één vraag.
• Medische kosten gedurende de follow up.

Resultaten

Primaire uitkomstmaten

Alle drie de interventie groepen vertonen na 10 weken een verbetering op de primaire uitkomst maten. De beide massage groepen verbeterden significant sterker qua beperkingen dan de gebruikelijke zorg. De RDQ was na 10 weken relaxatiemassage 2,9 punten lager dan gebruikelijke zorg. Na structurele massage was deRDQ 2,5 punten lager dan gebruikelijke zorg. Dit is een klinisch relevant verschil. Tussen de twee massagegroepen was er geen significant verschil. Ten aanzien van de last van de pijn werd een zelfde patroon gevonden.
Na 10 weken neemt de sterkte van het effect van beide massagevormen op beperking niveau wat af, maar blijft ook op 26 weken significant ten opzichte van gebruikelijke zorg. Op 52 weken bleek ontspanningsmassage iets effectiever dan structurele massage.
Ten aanzien van de last van de pijn is er op 26 en 52 weken geen verschil meer tussen de massage vormen enerzijds en gebruikelijke zorg anderzijds.
Als de effecten worden uitgedrukt in klinische relevante verbetering wordt wederom hetzelfde patroon gevonden rond 10 weken.

Secundaire uitkomstmaten

De auteurs zijn spaarzaam in de bespreking van de secundaire uitkomstmaten en verwijzen de lezer naar de tabellen in de appendix. Ze vatten deze bevindingen samen met: op 10 weken doen de beide massage groepen het significant beter dan gebruikelijke zorg; op activiteiten, zelfperceptie van vooruitgang, beleving van rugpijn afgelopen week, tevredenheid met zorg, mentale gezondheid, en NSAID’s. Op tien weken zegt 36%-39% van de deelnemers aan de massagegroepen dat de rugpijn veel beter of zelfs verdwenen was, tegen slechts 4% in de gebruikelijke zorg. Het voordeel van massage blijft bestaan tot 52 weken, voor activiteiten, perceptie van vooruitgang, en de tevredenheid met zorg.

Opmerking samenvatter

De auteurs concluderen dat beide massage vormen (in dit geval 10 sessies) een rationele behandeloptie zijn voor patiënten met chronische aspecifieke lage rugpijn. Mooi om te lezen is dat o.a. Richard A. Deyobetrokken is bij de analyse van de data en de inhoud van het artikel.
In een tweede hierop volgende samenvatting in deze nieuwsbrief (jaargang 6-nr 16) wordt een recente systematische review rond massage en lage rugpijn besproken. PsychFysio opleidingen heeft al eerder samenvattingen gepubliceerd van onderzoek naar massage, en meer specifiek bij lage rugpijn. Hier onder treft u ze aan. Het heeft meer dan 10 jaar geduurd, maar er zijn nu signalen dat massage bezig is in ere hersteld te worden.
Wat hebben we hier dan als beroepsgroep van geleerd? Ik herinner me de uitspraak van collega Leo Hagenaars nog ten tijde van de discussie rond de psychologische begrippenmatrix en de popularisering van het common sense model van Leventhal rond ziekte opvattingen. Hij maande de besloten discussiegroep tot voorzichtige uitspraken naar buiten (naar de fysiotherapeutische beroepsgroep), omdat het gevaar bestaat dat die groep dergelijke authority-based uitspraken te snel overnemen en daardoor massaal een bepaalde richting op beginnen te draven. Ik denk dat hij het goed zag. We zijn de afgelopen jaren op een (te) smal spoor gezet, uit angst voor een knauw van het ‘evidence beest’. Het heeft onmiskenbaar voordelen gehad, en we zijn natuurlijk een enorme sprong verder in de professionalisering. Een sprong die noodzakelijk was. Waar het hier om gaat is ‘nuancering’, laten we in de toekomst voorzichtig en genuanceerd zijn met uitspraken rondom de werkzaamheid van interventies of het omhelzen van paradigma’s. De kans bestaat immers dat we daardoor een ‘oude’ maar werkzame interventie weggooien.

Andere samenvattingen van PsychFysio over massage:

• Vier recente kwaliteitstudies tonen positieve effecten van massage bij lage rugpijn.
• In 2010 zonder schaamte patiënten met lage rugpijn masseren?
• Massage weldadig voor patiënten met ernstige pijn door botmetastasering.
• Lichte ontspannende massage ondersteunt de zelfregulatie van angstpatiënten.
• Total body massage bij rugpatiënten verlicht beter de pijn, angst, depressie enslaapstoornissen dan relaxatietraining.
• Ook tijdens de massage is spreken zilver, maar zwijgen goud.